تمام آن‌چه می‌خواهید درباره «شاملو» بدانید...
تمام آن‌چه که می‌خواهید درباره «شاملو» بدانید، اما نمی‌دانید از کجا پیدا کنید...
این شاید بهترین توصیف باشد برای کتابی که از قرار معلوم سه پژوهش‌گر برای گردآوری‌اش کار کرده‌اند و باز از قرار معلوم خوب کار کرده‌اند و دیگر نور علی نور که کارشان گویا با نظارت و تایید همسر «شاملو» انجام گرفته است و در صحت و سقم مطالب آن قطعا وسواس و دقتی مضاعف صرف شده. حقیقت آن است که جای چنین کتابی در ادبیات ما خالی بود و البته هنوز هم جایش خالی‌ست برای سایر شاعران و نویسندگان و پژوهندگانی که کاری کرده‌اند و ارزش تتبع یک «اثر‌شناسی» جامع را دارند. در این کتاب می‌توان هر آن‌چه را که شاملو نوشته – اعم از شعر، داستان، ترجمه، مقاله، پژوهش و ...- و متقابلا هر آن‌چه که درباره‌اش نوشته‌اند – به هر زبانی- می‌توان رد‌یابی کرد. یک فهرست دقیق و کامل که به عنوان یک مرجع راه‌گشا و قابل اطمینان می‌تواند دست محققین آثار و زندگی «شاملو» را بگیرد و دقیقا به جایی که مطلوب‌شان است، هدایت کند. در بخش کتاب‌شناسی «شاملو» علاوه بر مشخصات کلی و تاریخ چاپ هر کتاب، جزییات مطالب مندرج در آن را به اضافه چاپ‌های بعدی‌اش می‌توانید بیابید که در نوع خود کار کم‌سابقه‌ای‌ست. بخش دوم اختصاص دارد به کتاب‌هایی که درباره «شاملو» نوشته شده‌اند، اعم از یادنامه‌ها، تک‌نگاری‌ها و حتی پایان‌نامه‌ها. از بخش‌های جذاب این فصل، فهرست کتاب‌هایی‌ست که بخش یا صفحاتی از آن‌ها به «شاملو» اختصاص دارد. برای یافتن گفتوگوها، میز‌گردها، یادداشت‌ها، مقالات و حتی خبرهای مرتبط با «شاملو» می‌توانید به بخش سوم کتاب رجوع کنید که ذیل عنوان «نشریات»، تمامی مطالبی را که در نشریات مختلف منتشر شده و «شاملو» در آن‌ها نقشی داشته، سیاهه کرده است. بخش چهارم، مختص کارهای صوتی و تصویری اوست. فهرست فیلم‌نامه‌ها و نوارها و سی‌دی‌های مختلف او را اعم از شعر و قصه و حتی کنسرت‌هایی که بر اساس اشعار شاملو بر‌پا شده‌اند را می‌توانید در این قسمت بیابید و علاوه بر این‌ها سایت‌های رسمی مختص به او را می‌توانید رد‌یابی کنید. برای علاقه‌مندان به زبان‌های خارجه و مترجمان، احتمالا بخش پنجم کتاب جذاب‌تر است، چرا که فهرست تمامی مقالات، گفتوگوها و اشعار ترجمه‌شده او به زبان‌های دیگر را می‌توانند در این بخش کتاب پیدا کنند. کاری کاملا بی‌سابقه در فهرست‌نویسی نوین ما که می‌تواند الگوی کارهای آینده در این زمینه باشد. این‌ها همه آن‌چه در کتاب مذکور می‌خوانید، نیست. با رجوع به کتاب در‌می‌یابید که بسیاری از سر‌فصل‌های نو‌آورانه و کارآی دیگر هم در آن گنجانده شده است.
به این ترتیب شاید بتوان گفت که پس از سال‌ها با نشر این کتاب فهرست بسیار جامع و قابل اعتمادی از کارنامه‌ی ادبی و هنری «شاملو» در دست ماست که می توانیم با رجوع به آن، از راهی میان‌بر به منابع اصلی فعالیت‌های وی در هر زمینه دست پیدا کنیم و می‌توان ادعا کرد که کتاب مذکور، از معدود کتب مرجع استاندارد در باب چهره‌های شعر معاصر است.
اما اهمیت چنین کتاب‌هایی در ادبیات ما چیست؟ شاید مهم‌ترین قضیه همان جامعیت و مرجعیت باشد. کسانی که در هزار‌توی پژوهش گرفتار آمده‌اند، خوب می‌دانند که اگر مثلا «ایرج افشار» عمرش را پای کتاب پر‌ارزش «فهرست مقالات فارسی» نگذاشته بود، درد‌سر‌هایشان برای تحقیق درباره موضوعات مختلف چندین برابر وضعیت کنونی بود. حقیقت آن است که علی‌رغم تمام ادعاها، مواد خام و روش تحقیق در کشورمان وضعیت بسیار فقیر و نا‌به‌سامانی دارد و نقش این فقر را در کمبود پژوهش‌های کامل و جامع و کارآمد و نتیجتا نارسایی تولید اندیشه در ایران نه می‌توان و نه باید نادیده گرفت. به جای این همه کتاب‌سازی کاذب و شناخت‌نامه جعلی، چه می‌شد اگر قدری دلمان برای بن‌مایه‌های رشد فرهنگی‌مان می‌سوخت و وجدان را هم حین تالیف کتاب‌های «برد- برد» ذیل این عناوین دخیل می‌کردیم و به سهم خود قدمی بر‌می‌داشتیم برای تشنگان حقیقی اندیشه و ادبیات؟ در این میان البته استثنا‌هایی هم بوده؛ مثل کارهایی که درباره «فردوسی» و «حافظ» گرد‌آوری شده، اما ادبیات معاصر ما این خلا را به‌شدت احساس می‌کند. «محمد حقوقی» به تازگی از میان ما رفت و حالا اگر بخواهد مجموعه‌ای از آرای او را در باب موضوعی تتبع کنند، دستشان خالی‌ست. امثال «حقوقی» کم نیستند. شناخت‌نامه‌های منتشر‌شده در ایران معمولا فقاد استراتژی و وثوق لازم برای بدل‌شدن به یک کتاب مرجع هستند و نمی توانند پاسخ‌گوی کسانی باشند که قصد پژوهش یا نگارش پایان‌نامه دارند. چون از یک طرف گردآورندگان چندان به جامعیت مدارک و منابع‌شان توجهی ندارند و صرفا با هر آن‌چه در دسترس‌شان هست به فهرست‌نویسی می‌پردازند و از سوی دیگر شناخت‌نامه‌ها همواره به سمت گزینشی سلیقه‌ای یا کشکولی میل می‌کنند. چون در اکثر مواقع خود سوژه‌ی شناخت‌نامه در درجه‌ی دوم اهمیت قرار می‌گیرد و آن‌چه بیشتر به آن تاکید می‌شود نام گردآورنده یا گردآورندگانی است که می‌خواهند از قبل نامی بزرگ به بزرگی برسند. ما حتی درباره قله‌های ادبیات‌مان هم کتب مرجع کامل و جامعی نداریم و سرگردان هستیم. شاید این کتاب، نمونه خوبی باشد برای تلاش‌های آتی در این راه و دقت ناشران ومولفان در تدوین کتاب‌هایی از این دست که اگر سود دنیا در آن نباشد، لا‌اقل ذخیره آخرتی باشد برای فراهم‌آورندگانش...
نام کتاب: آثار‌شناسی توصیفی احمد شاملو
گردآورندگان: مانی پارسا، بهرام معصومی، لیلا سلگی
به کوشش: آیدا شاملو
ناشر: چشمه
شمارگان:1500 نسخه
چاپ اول 1388
14000 تومان
۱ نظر:
سلام علی جان
ایمیلت را چک کن عزیز
اسداللهی.
ارسال یک نظر