آن‌ها كه مرده‌اند، نمرده‌اند
«اسماعیل شاهرودی» که گاه با امضای مستعار «آینده» شعرهایش را منتشر می‌کرد، بی‌تردید یکی از شاعران پیشرو و مهم در شعر مدرن فارسی به شمار می‌رود. با این حال نام وی هرگز به عنوان شاعران طراز اول نسل‌اش مطرح نشد. و شاید حالا بتوان گفت که در مورد او با اهمال و تساهل عمل شده است و به شهادت شعرهایش، محق قدر و ارج بسیار بیشتری بوده است.
«علی باباچاهی» که پیش از این هم سابقه‌ی‌کار پژوهشی روی شاعران و شعر امروز ایران را در کارنامه‌ی خود داشته، این‌بار در کتاب «زیباتری از جنون» به سراغ زندگی و شعر «اسماعیل شاهرودی» آمده و ضمن اهتمام در گردآوری آثار وی، رویکردی تحلیلی نیز نسبت به کارهای وی ارائه نموده است. کتاب با زندگی‌نامه‌ی مفصل شاعر آغاز می‌شود. این زندگی‌نامه علاوه بر مکتوبات و نوشته‌هایی که از پیش موجود بوده و «باباچاهی» آن‌ها را گردآوری کرده است، ویژگی دیگری نیز دارد. بخشی از فصول زندگی «شاهرودی» از گفت‌و‌گوی مولف با برادرزاده‌ی وی «افشین شاهرودی» و نیز برادرش «ابراهیم شاهرودی» و نیز نامه‌ها و یادداشت‌های شخصی شاعر گردآوری شده است. همچنینی به گفته‌ی مولف در ابتدای کتاب، خانم «سیلوانا سلمانپور» که در زمان دانشجویی در بیمارستان از «شاهرودی» تیمار‌داری می‌کرده‌است، یادداشت‌هایی در اختیار وی گذاشته که پیش از این در منبعی منتشر نشده بوده‌اند. به این ترتیب ناگفته‌ها ونا‌نوشته‌های بسیاری از زندگی او را می‌توانیم در کتاب حاضر دریابیم.
در بخش دوم کتاب، «باباچاهی» ضمن اشاره به مقدمه‌ای که «نیما» روی نخستین مجموعه‌ی شعر «شاهرودی» نوشته بود، وارد تحلیل ادوار شعر وی می‌شود و می‌کوشد بوتیقای ساختاری شعر او را تا حدودی تعیین کند. به نظر «باباچاهی» اگر چه «شاهرودی» همواره با نیما حشر و نشر داشت و از شعر او نیز تاثیر زیادی پذیرفته بود، اما «با فاصله‌گیری زیبایی‌شناختی از پلکان‌نویسی‌های موزون و یا موزونیت پلکانی- که به هر صورت متکی به ابداعات نیماست- به طرف نگارشی توراتی پیش می‌رود. او بدین‌گونه از استبداد نوعی شکل شعری به سمت نوعی ظاهرا بی‌شکلی حرکت می‌کند...».
این بخش از کتاب همراه شده با سطرهایی منتخب از اشعار «شاهرودی»که در ذیل تحلیل‌ها به عنوان شاهد مثال و تبیین‌کننده‌ی آرای مولف آورده شده‌اند.
در سومین بخش کتاب- طبق سنت اکثر شناخت‌نامه‌ها- مجموعه‌ای فراهم آمده از یادداشت‌ها و نقد‌هایی که اهالی ادبیات در باره‌ی «اسماعیل شاهرودی» و شعر او نوشته‌اند، که از آن میان می‌توان به یادداشت‌های «احسان طبری»، «یدالله رویایی»، «رضا براهنی»، «منوچهر آتشی»، و چندین منتقد دیگر اشاره کرد. «باباچاهی» با خوش‌سلیقگی یادداشت‌هایی را برگزیده که بیشتر جنبه‌ی تحلیلی دارند و راه‌گشای شناخت شعر اسماعیل شاهرودی هستند و از درج سوگ‌نامه‌ها و خاطره‌پردازی‌های احتمالی خودداری نموده است. بنا براین می‌توان این آرا را با آرای خود مولف در باره‌ی شعر «آینده» مقایسه کرد و از برآیند این نظرات به نتیجه‌ای شخصی رسید. در این بخش می‌توان متن کامل مقدمه‌ی «نیما یوشیج» روی کتاب «آخرین نبرد» را نیز مطالعه کرد.
بخش سوم- که تقریبا نیمی از کتاب را در بر گرفته- گزیده‌ای از اشعار «اسماعیل شاهرودی» به انتخاب «علی باباچاهی». این اشعار از کتاب‌های «آخرین نبرد»،«آینده»، «م و می درسا»، «هر سوی راهراه»، «آی میقات‌نشین» و نیز اشعار متفرقه‌ی «شاهرودی» انتخاب شده‌اند و می‌توانند کارنامه‌ی نسبی وی را در شعر پیش روی خواننده قرار دهند. نکته‌ی جالب در مرور روند مضمونی و فرمی اشعار «شاهرودی» این است که هر چه به سمت اشعار انتهای کارنامه‌ی او می‌رویم، از بار سیاسی و اجتماعی آن کاسته می‌شوند و شعر‌ها حال و هوایی دورن‌گرایانه‌تر و سورئال‌تر می‌یابند. گاهی در شعرهای او به فضاهایی بر‌می‌خوریم که فاصله‌ی چندانی از تجربه‌های موفق شعر امروز ایران و حتی آثار پست‌مدرن ندارند.
در آخرین بخش این کتاب، سه داستان از «اساعیل شاهرودی» را می‌خوانیم که گویا تنها تجربه‌های وی در حیطه‌ی داستان‌نویسی هستند و هر چند از بعد ساختار و پرداخت، به پختگی شعر او جلوه نمی‌کنند؛ اما از این منظر که وجه دیگری از هنر این شاعر فقید را در اختیار ما می‌گذارند، دارای اهمیت هستند.
«علی باباچاهی» که پیش از این هم سابقه‌ی‌کار پژوهشی روی شاعران و شعر امروز ایران را در کارنامه‌ی خود داشته، این‌بار در کتاب «زیباتری از جنون» به سراغ زندگی و شعر «اسماعیل شاهرودی» آمده و ضمن اهتمام در گردآوری آثار وی، رویکردی تحلیلی نیز نسبت به کارهای وی ارائه نموده است. کتاب با زندگی‌نامه‌ی مفصل شاعر آغاز می‌شود. این زندگی‌نامه علاوه بر مکتوبات و نوشته‌هایی که از پیش موجود بوده و «باباچاهی» آن‌ها را گردآوری کرده است، ویژگی دیگری نیز دارد. بخشی از فصول زندگی «شاهرودی» از گفت‌و‌گوی مولف با برادرزاده‌ی وی «افشین شاهرودی» و نیز برادرش «ابراهیم شاهرودی» و نیز نامه‌ها و یادداشت‌های شخصی شاعر گردآوری شده است. همچنینی به گفته‌ی مولف در ابتدای کتاب، خانم «سیلوانا سلمانپور» که در زمان دانشجویی در بیمارستان از «شاهرودی» تیمار‌داری می‌کرده‌است، یادداشت‌هایی در اختیار وی گذاشته که پیش از این در منبعی منتشر نشده بوده‌اند. به این ترتیب ناگفته‌ها ونا‌نوشته‌های بسیاری از زندگی او را می‌توانیم در کتاب حاضر دریابیم.
در بخش دوم کتاب، «باباچاهی» ضمن اشاره به مقدمه‌ای که «نیما» روی نخستین مجموعه‌ی شعر «شاهرودی» نوشته بود، وارد تحلیل ادوار شعر وی می‌شود و می‌کوشد بوتیقای ساختاری شعر او را تا حدودی تعیین کند. به نظر «باباچاهی» اگر چه «شاهرودی» همواره با نیما حشر و نشر داشت و از شعر او نیز تاثیر زیادی پذیرفته بود، اما «با فاصله‌گیری زیبایی‌شناختی از پلکان‌نویسی‌های موزون و یا موزونیت پلکانی- که به هر صورت متکی به ابداعات نیماست- به طرف نگارشی توراتی پیش می‌رود. او بدین‌گونه از استبداد نوعی شکل شعری به سمت نوعی ظاهرا بی‌شکلی حرکت می‌کند...».
این بخش از کتاب همراه شده با سطرهایی منتخب از اشعار «شاهرودی»که در ذیل تحلیل‌ها به عنوان شاهد مثال و تبیین‌کننده‌ی آرای مولف آورده شده‌اند.
در سومین بخش کتاب- طبق سنت اکثر شناخت‌نامه‌ها- مجموعه‌ای فراهم آمده از یادداشت‌ها و نقد‌هایی که اهالی ادبیات در باره‌ی «اسماعیل شاهرودی» و شعر او نوشته‌اند، که از آن میان می‌توان به یادداشت‌های «احسان طبری»، «یدالله رویایی»، «رضا براهنی»، «منوچهر آتشی»، و چندین منتقد دیگر اشاره کرد. «باباچاهی» با خوش‌سلیقگی یادداشت‌هایی را برگزیده که بیشتر جنبه‌ی تحلیلی دارند و راه‌گشای شناخت شعر اسماعیل شاهرودی هستند و از درج سوگ‌نامه‌ها و خاطره‌پردازی‌های احتمالی خودداری نموده است. بنا براین می‌توان این آرا را با آرای خود مولف در باره‌ی شعر «آینده» مقایسه کرد و از برآیند این نظرات به نتیجه‌ای شخصی رسید. در این بخش می‌توان متن کامل مقدمه‌ی «نیما یوشیج» روی کتاب «آخرین نبرد» را نیز مطالعه کرد.
بخش سوم- که تقریبا نیمی از کتاب را در بر گرفته- گزیده‌ای از اشعار «اسماعیل شاهرودی» به انتخاب «علی باباچاهی». این اشعار از کتاب‌های «آخرین نبرد»،«آینده»، «م و می درسا»، «هر سوی راهراه»، «آی میقات‌نشین» و نیز اشعار متفرقه‌ی «شاهرودی» انتخاب شده‌اند و می‌توانند کارنامه‌ی نسبی وی را در شعر پیش روی خواننده قرار دهند. نکته‌ی جالب در مرور روند مضمونی و فرمی اشعار «شاهرودی» این است که هر چه به سمت اشعار انتهای کارنامه‌ی او می‌رویم، از بار سیاسی و اجتماعی آن کاسته می‌شوند و شعر‌ها حال و هوایی دورن‌گرایانه‌تر و سورئال‌تر می‌یابند. گاهی در شعرهای او به فضاهایی بر‌می‌خوریم که فاصله‌ی چندانی از تجربه‌های موفق شعر امروز ایران و حتی آثار پست‌مدرن ندارند.
در آخرین بخش این کتاب، سه داستان از «اساعیل شاهرودی» را می‌خوانیم که گویا تنها تجربه‌های وی در حیطه‌ی داستان‌نویسی هستند و هر چند از بعد ساختار و پرداخت، به پختگی شعر او جلوه نمی‌کنند؛ اما از این منظر که وجه دیگری از هنر این شاعر فقید را در اختیار ما می‌گذارند، دارای اهمیت هستند.
نام کتاب: زیباتری از جنون
نویسنده: علی باباچاهی
ناشر: ثالث
چاپ اول 1387
شمارگان:1100 نسخه
327 ص
6200 تومان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر