در وطنم مي‌ميرم براي زندگي*
«محمد حقوقي» منتقد و شاعر نام‌آشنا و كهنه‌كار، دوشنبه‌شب، در سن 72 سالگي ديده از جهان فرو‌بست. «حقوقي» بدون شك، يكي از تاثير‌گذارترين منتقدان تاريخ ادبيات نوين ايران بود كه طي سال‌ها كار مستمرش، ضمن كشف ظرفيت‌هاي شعر‌نوي فارسي، معرف بسياري از شاعران اين حيطه و تبيين‌كننده‌آثار بسياري از آنان بود. «محمد حقوقي» به سال 1316 در اصفهان متولد شد و پس از گذراندن دوره‌ابتدايي و متوسطه در اين شهر، وارد دانشسراي عالي تهران شد و به تحصيل در رشته زبان و ادبيات فارسي پرداخت. پس از اخذ مدرك ليسانس، دوباره به اصفهان بازگشت و به عنوان معلم دبيرستان، مشغول به كار شد. او مدتي نيز همين شغل را در تهران ادامه داد. سروده‌هاي نخستين وي در سال‌هاي 1338 تا 1339 در نشريات به چاپ رسيد و طي همين سال‌ها بود كه با بزرگاني چون نادرنادرپور، سيمين بهبهاني، سياوش كسرايي، و بهرام صادقي همنشين شد و تا سال‌ها در حلقه ادبي آنان حضور داشت. اين امر مقدمه‌اي شد براي حضور او در حلقه‌ادبي اصفهان و همكاري با هوشنگ گلشيري، ابوالحسن نجفي، فريدون مختاريان و چند نفر از ديگر اهالي فرهنگ و ادب كه حاصل اين همكاري 11 شماره از نشريه «جنگ اصفهان» بود. اگر چه نخستين مجموعه شعر او به سال 1348 و با عنوان «زوايا و مدارات» منتشر شد، اما شهرت او بازمي‌گردد به سالياني پيش از آن تاريخ؛ يعني سال 1345 كه با انتشار مقاله تحسين‌شده «كي مرده، كي به جاست؟» نام خود را در نقد شعر امروز ايران تثبيت كرد. اندكي پس از انتشار اين كتاب، دفتر ديگري با نام «فصل‌هاي زمستاني» منتشر كرد و در اين دفتر تا حدود زيادي به زبان شخصي خود دست يافت. از ديگر مجموعه‌هاي «حقوقي» مي‌توان اشاره كرد به «شرقي‌ها،1351»، «با شب، با زخم، با گرگ، 1357» و «شب، مانا، شب، 1370». هر چند شعر او كمتر در سطح اول شعر معاصر جاي مي‌گرفت، اما ابتكار و خلاقيت او در شعر انكارناپذير است. از جمله جسارت او در به كار بردن زبان‌هاي بيگانه در ميان شعر فارسي و نيز خلاقيت‌اش در به كارگيري بازي‌هاي زباني. اما حضور جدي و تاثير‌گذار او در حيطه‌نقد، با مجموعه كتاب‌هاي تحت عنوان كلي «شعر زمان ما» براي نسل امروز ايران بيشتر محسوس است. كتاب‌هايي كه طي آنها به تحليل اشعار شاعراني چون نيما يوشيج، احمد شاملو، مهدي اخوان ثالث، فروغ فرخزاد و سهراب سپهري پرداخت. پنج شاعري كه به عقيده حقوقي «پنج‌تن شعر امروز ايران» بودند. علاوه بر اين، در كتاب دو جلدي «شعر نو از آغاز تا امروز»، در سير تكويني شعر از زمان نيما تا دهه شصت پژوهش نمود و گزيده‌اي از بهترين اشعار اين ادوار را به آن ضميمه كرد، كه هر چند نقش پسند وي در اين گزينه بسيار پر‌رنگ است، اما كتاب مذكور همواره يكي از مطمئن‌ترين كتب مرجع براي مطالعه در باب شعر امروز ايران محسوب مي‌شود. علاوه بر اينها «حقوقي» در شعر كلاسيك فارسي و به‌خصوص در قصيده‌سرايي بسيار توانا بود. «حقوقي» در سال 83، به خاطر يك عمر فعاليت ادبي، برنده جايزه شعر كارنامه شد. آخرين حضور او در جمع علاقه‌مندان پرشمارش، بازمي‌گردد به سال گذشته كه به همت علي دهباشي، بزرگداشتي برايش برگزار شد. رسالات و مقالات پرشمار او در باب شعر نو، راهگشاي كار بسياري از شاعران و پژوهندگان بزرگ بوده و هست و نام او همواره به عنوان يكي از بزرگ‌ترين منتقدان معاصر جاودان خواهد ماند.
* عنوان مطلب برگرفته از يکي از اشعار مجموعه «گنجشکها و گيلاسها» سروده «حقوقي» است.
«محمد حقوقي» منتقد و شاعر نام‌آشنا و كهنه‌كار، دوشنبه‌شب، در سن 72 سالگي ديده از جهان فرو‌بست. «حقوقي» بدون شك، يكي از تاثير‌گذارترين منتقدان تاريخ ادبيات نوين ايران بود كه طي سال‌ها كار مستمرش، ضمن كشف ظرفيت‌هاي شعر‌نوي فارسي، معرف بسياري از شاعران اين حيطه و تبيين‌كننده‌آثار بسياري از آنان بود. «محمد حقوقي» به سال 1316 در اصفهان متولد شد و پس از گذراندن دوره‌ابتدايي و متوسطه در اين شهر، وارد دانشسراي عالي تهران شد و به تحصيل در رشته زبان و ادبيات فارسي پرداخت. پس از اخذ مدرك ليسانس، دوباره به اصفهان بازگشت و به عنوان معلم دبيرستان، مشغول به كار شد. او مدتي نيز همين شغل را در تهران ادامه داد. سروده‌هاي نخستين وي در سال‌هاي 1338 تا 1339 در نشريات به چاپ رسيد و طي همين سال‌ها بود كه با بزرگاني چون نادرنادرپور، سيمين بهبهاني، سياوش كسرايي، و بهرام صادقي همنشين شد و تا سال‌ها در حلقه ادبي آنان حضور داشت. اين امر مقدمه‌اي شد براي حضور او در حلقه‌ادبي اصفهان و همكاري با هوشنگ گلشيري، ابوالحسن نجفي، فريدون مختاريان و چند نفر از ديگر اهالي فرهنگ و ادب كه حاصل اين همكاري 11 شماره از نشريه «جنگ اصفهان» بود. اگر چه نخستين مجموعه شعر او به سال 1348 و با عنوان «زوايا و مدارات» منتشر شد، اما شهرت او بازمي‌گردد به سالياني پيش از آن تاريخ؛ يعني سال 1345 كه با انتشار مقاله تحسين‌شده «كي مرده، كي به جاست؟» نام خود را در نقد شعر امروز ايران تثبيت كرد. اندكي پس از انتشار اين كتاب، دفتر ديگري با نام «فصل‌هاي زمستاني» منتشر كرد و در اين دفتر تا حدود زيادي به زبان شخصي خود دست يافت. از ديگر مجموعه‌هاي «حقوقي» مي‌توان اشاره كرد به «شرقي‌ها،1351»، «با شب، با زخم، با گرگ، 1357» و «شب، مانا، شب، 1370». هر چند شعر او كمتر در سطح اول شعر معاصر جاي مي‌گرفت، اما ابتكار و خلاقيت او در شعر انكارناپذير است. از جمله جسارت او در به كار بردن زبان‌هاي بيگانه در ميان شعر فارسي و نيز خلاقيت‌اش در به كارگيري بازي‌هاي زباني. اما حضور جدي و تاثير‌گذار او در حيطه‌نقد، با مجموعه كتاب‌هاي تحت عنوان كلي «شعر زمان ما» براي نسل امروز ايران بيشتر محسوس است. كتاب‌هايي كه طي آنها به تحليل اشعار شاعراني چون نيما يوشيج، احمد شاملو، مهدي اخوان ثالث، فروغ فرخزاد و سهراب سپهري پرداخت. پنج شاعري كه به عقيده حقوقي «پنج‌تن شعر امروز ايران» بودند. علاوه بر اين، در كتاب دو جلدي «شعر نو از آغاز تا امروز»، در سير تكويني شعر از زمان نيما تا دهه شصت پژوهش نمود و گزيده‌اي از بهترين اشعار اين ادوار را به آن ضميمه كرد، كه هر چند نقش پسند وي در اين گزينه بسيار پر‌رنگ است، اما كتاب مذكور همواره يكي از مطمئن‌ترين كتب مرجع براي مطالعه در باب شعر امروز ايران محسوب مي‌شود. علاوه بر اينها «حقوقي» در شعر كلاسيك فارسي و به‌خصوص در قصيده‌سرايي بسيار توانا بود. «حقوقي» در سال 83، به خاطر يك عمر فعاليت ادبي، برنده جايزه شعر كارنامه شد. آخرين حضور او در جمع علاقه‌مندان پرشمارش، بازمي‌گردد به سال گذشته كه به همت علي دهباشي، بزرگداشتي برايش برگزار شد. رسالات و مقالات پرشمار او در باب شعر نو، راهگشاي كار بسياري از شاعران و پژوهندگان بزرگ بوده و هست و نام او همواره به عنوان يكي از بزرگ‌ترين منتقدان معاصر جاودان خواهد ماند.
* عنوان مطلب برگرفته از يکي از اشعار مجموعه «گنجشکها و گيلاسها» سروده «حقوقي» است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر