در‌باره‌ي كتاب «با خودم حرف مي‌زنم»، سروده‌ي: روجا چمنكار

خورشیدِ پاییزیِ «چمنکار»

«با خودم حرف می‌زنم»، سومین دفتر شعر «روجا چمنکار» به عنوان کتاب برگزیده دومین دوره جایزه شعر زنان «خورشید»، معرفی شد. جایزه‌ای که این‌بار با مراسمی فوقِ مختصر کار خود را پایان داد و تشریفات بی‌زرق و برقی نسبت به دوره گذشته‌اش داشت و به فراخور آن و با توجه به فضای فعلی کشور، بازتاب رسانه‌ای کم‌رنگی هم نصیب‌اش شد. «چمنکار» با همان مجموعه نخستش توجه منتقدان و اهالی شعر را به خود معطوف ساخت و با مجموعه دومش، تا حد زیادی توانایی و استعداد خود را به اثبات رساند. در یک نگاه کلی می‌توان گفت که شعر او، شعری است مبتنی بر نگاهی رمانتیک، تخیلی تصویر‌گرا، زبانی ساده اما موزون و آهنگین با لحنی زنانه و پرداخت‌شده. از سویی همین خصایص نیز کافی است که دیدگاه رادیکال‌تر شعر مدعی آوانگاردیسم ایران، او را شاعری محتاط و محافظه‌کار بداند. اما با نگاهی به دفتر دوم او -«سنگ‌های نه‌ماهه»- می‌توان به سادگی دریافت که «چمنکار» صاحب شعری آبرو‌مند است که در عین متعارف‌بودن، رویکردی پیشرو و چهار‌چوبی پذیرفتنی دارد و هم از حیث ساختار و زبان، هم از حیث کشف و تخیل می‌توان برایش آینده درخشانی را متصور بود. البته «با خودم حرف می‌زنم» با فرمت فعلی‌اش- که به گفته شاعر به خاطر ممیزی تنها درصد اندکی از اشعار آن باقی مانده است- نه از لحاظ مرتبه کیفی و نه از لحاظ ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه و ساختاری، چندان از «سنگ‌های نه‌ماهه» فاصله نمی‌گیرد. از این رو نمی‌توان آن را برای شاعرش گام بزرگی رو به جلو تلقی کرد. با این وجود، داوری هیات داوران جایزه خورشید، راي نسبتا قابل قبولي جلوه مي‌كند. هر چند حرکت خام‌دستانه‌ای چون معرفی «فرشته ساری» به عنوان یکی از نامزدهای جایزه و بعد اعطای جایزه یک‌عمر فعالیت ادبی به وی، نشان می‌دهد که خورشیدی‌ها هنوز با قضاوت خودشان رو‌دربایستی دارند و نمی‌خواهند کسی را برنجانند؛ و هر چند حذف كتاب دو، سه شاعر دیگر را که لیاقتی هم‌تراز با نامزدهای نهایی داشتند(مثل شهين منصوري، بهاره فريس‌آبادي، سوري احمد‌لو،...)؛ می‌توان به نقد كشيد، اما باید اعتراف کرد که به هر حال هم تعداد نامزدهاي نهايي نمي‌تواند از پنج بيشتر باشد، و هم اين‌كه هر هیات داورانی حق دارد سلیقه و هنجار خود را اعمال کند و اصلا بدون این حق هیچ هیات داورانی مشروعیت و مقبولیت نخواهد‌داشت. در یک نگاه کلی هم، اگر از «فرشته ساری» به عنوان چهره‌ای تثبیت‌شده و مهم در شعر امروز بگذریم، «کتایون ریزخراتی»، «الهام اسلامی»، «شبنم آذر» و «روجا چمنکار»، همگی شاعرانی جوان، آینده‌دار و صاحب شعری قابل احترام‌اند. وجه تمایز «روجا چمنکار» نسبت به سه شاعر جوان دیگر در پرهیزش از درگیری با ضعف تالیف است. «با خودم حرف می‌زنم» خاصه این صفت آخر را آشکارا در خود دارد و به همین دلیل محصول سلامتی را پیش روی خواننده‌اش می‌گذارد. ضمن آن که اگر قصد «چمنکار» رفتن بر همین روال و نُرم شعری باشد، با صرف اندکی خلاقیت موفق خواهد شد ایرادهایی از قبیل اسیر بودن در حیطه رمانس و موقعیت اول‌شخص مفرد و راه ندادن اکتیویته چند‌آوایی اجتماع به متن را بر‌طرف سازد و شعر مطلوب‌تری را در همین هنجار ارائه دهد. حسن بزرگ شعر او در بی‌ادا بودن‌اش است. او به جای ریخت و پاش و قالب‌کردن جهان‌واره‌ای بی‌در و پیکر و عجیب و غریب و جازدن خود در هیات شاعری سوپر اولترا آوانگارد!، سعی می‌کند هم از سادگی مبتذل باب‌شده در شعر امروز فاصله بگیرد و هم شعری بسراید که طیف وسیع‌تری از مخاطب را به سمت خود جذب می‌کند. فرمول نامریی او نیز فرمولی ساده است: او با رویکردی کاملا حسی و درونی از فضاها و حس‌هایی می‌سراید که به نوعی برایش سابقه تجربه شخصی دارند. با این فرمول، استراتژی شعر از ابتدا برای وی مشخص است و بر اساس اشرافی که از پیش بر جهان‌واره شعرش دارد، چینش المان‌ها، آهنگ کلام و جنس زبانش معمولا مطلوب و پذیرفتنی از کار در‌می‌آیند. با این حال به‌شخصه امیدوارم که دفتر بعدی او پیشنهاد‌های ساختاری و زبانی تازه‌تری برای شعر امروز ایران داشته‌باشد و تخیل‌اش جسورانه‌تر عمل کند. این خورشید پاییزی هم مبارکش باد!...

نام کتاب: با خودم حرف می‌زنم
نشر ثالث